سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بر صنعت نفت ایران سلطه بیشتری پیدا کرده است و کنترل حدود نیمی از صادرات نفت ایران که بخش زیادی از درآمدهای این کشور را تامین می‌کند، در اختیار دارد و از این طریق، به تقویت هرچه بیشتر توانایی‌های نظامی خود و حمایت مالی از نیروهای نیابتی‌اش در سراسر خاورمیانه می‌پردازد.
رویترز در گزارشی با بیان این مطلب به نقل از بیش از ۱۲ منبع آگاه شامل مقام‌های غربی، منابع امنیتی و افراد ایرانی مطلع، آورده است تمامی جنبه‌های تجارت نفت جمهوری اسلامی از ناوگان مخفی تانکرهایی که نفت تحریمی را پنهانی حمل می‌کنند، تا لجستیک و شرکت‌های صوری که عمدتا به چین نفت می‌فروشند، در اختیار سپاه قرار گرفتهاند.
این در حالی است که رئیس‌جمهوری، رئیس مجلس و شمار دیگری از مقام‌های ارشد نظام جمهوری اسلامی در هفته‌های اخیر و در واکنش به گسترش انتقادها به قطعی مداوم برق و کمبودهای حوزه انرژی، مدعی شدند که به دلیل گسترش تحریم‌های اقتصادی غرب از درآمدهای نفتی ایران به میزان قابل‌توجهی کاسته شده است و آن‌ها به دلیل ناترازی‌های بودجه‌ای توان سرمایه‌گذاری در حوزه‌های زیرساختی مانند صنعت برق و گاز را ندارند. مسعود پزشکیان در هفته جاری هم اعلام کرد که روزانه ۲۰ میلیون لیتر سوخت از ایران به کشورهای دیگر قاچاق می‌شود و مدعی شد که دولت از نهادهای قاچاق‌کننده و چگونگی فعالیت این شبکه بی‌اطلاع است.
اما اکنون در گزارش رویترز آمده است که با وجود تحریم‌های سخت ایالات متحده و اروپا با هدف کاهش توان مالی نظام ایران برای حمایت از گروه‌های شبه‌نظامی خارجی، ایران سالانه بیش از ۵۰ میلیارد دلار درآمد نفتی دارد.
به گفته شش متخصص این حوزه، سپاه تا ۵۰ درصد از صادرات نفت ایران را در اختیار دارد که نسبت به سه سال پیش، افزایش قابل‌توجه و حدودا ۳۰ درصدی کنترل این نهاد نظامی را بر اصلی‌ترین منبع درآمدی دولت جمهوری اسلامی نشان می‌دهد. این منابع به دلیل حساسیت موضوع از افشای هویتشان خودداری کردند.
سه تخمین این تحلیل بر اساس اسناد اطلاعاتی مربوط به حمل‌ونقل نفتی ایران بوده است و دیگر اطلاعات هم بر اساس نظارت بر فعالیت کشتی‌ها و شرکت‌های مرتبط با سپاه پاسداران استخراج شده‌اند.
سلطه فزاینده سپاه بر صنعت نفت نفوذ این نهاد را در تمام زمینه‌های اقتصاد ایران افزایش داده و اعمال تحریم‌های غرب را دشوارتر کرده است، زیرا واشنگتن پیش از این سپاه را به‌عنوان یک سازمان تروریستی شناخته بود و اعمال تحریم‌ها بر این سازمان می‌تواند به‌طور مستقیم و گسترده‌تر بر اقتصاد ایران تاثیر بگذارد و این مسئله را برای کشورهای غربی به چالش‌های حقوقی، دیپلماتیک و اجرایی تبدیل کند.
با این حال بازگشت ترامپ به کاخ سفید در ماه ژانویه می‌تواند به معنای تنگ‌تر شدن حلقه تحریم‌ها بر صنعت نفت ایران باشد. وزیر نفت جمهوری اسلامی هم بدون ارائه جزئیات بیشتر، گفته که تهران در حال اتخاذ تدابیری برای مقابله با هرگونه محدودیت بیشتر است.
به گفته چهار منبع مطلع دیگر به رویترز، ، سپاه پاسداران به‌عنوان بخشی از برنامه گسترش نفوذش در صنعت نفت به قلمرو نهادهای دولتی همچون شرکت ملی نفت ایران و شرکت بازرگانی نفتی (NICO) زیرمجموعه آن، تسلط یافته است.
ریچارد نفیو، معاون پیشین فرستاده ویژه امور ایران در وزارت خارجه ایالات متحده، می‌گوید سال‌ها قبل که تحریم‌های غرب برای اولین بار صادرات نفت جمهوری اسلامی را هدف قرار دادند، افرادی شرکت‌های دولتی نفتی ایران و این صنعت را اداره می‌کردند که تنها در زمینه نفت تخصص داشتند، اما حالا با ورود مدیران نظامی به وزارت نفت، آن‌ها چگونگی دور زدن تحریم‌ها را هم یاد گرفتهاند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
او افزود: «نیروهای سپاه پاسداران در قاچاق‌های گسترده بسیار بهتر بودند، اما در مدیریت میدان‌های نفتی نقش زیادی نداشتند. بنابراین کوشیدند کنترل بیشتری بر صادرات نفت به دست آورند.»
سپاه پاسداران از طریق سپاه قدس، با ارائه پول، تسلیحات، فناوری و آموزش به متحدانش مانند حزب‌الله در لبنان، حماس در غزه، حوثی‌ها در یمن و یا شبه‌نظامیان در عراق، در تلاش برای افزایش نفوذ در خاورمیانه است و با اینکه اسرائیل در یک سال گذشته تعداد زیادی از فرماندهان ارشد سپاه را کشته است، دو منبع خارجی و دو منبع ایرانی به رویترز گفتند که متخصصان نفتی سپاه موفق شده‌اند به عملیات استخراج و فروش پنهانی نفت ادامه دهند.
دولت ایران از سال ۲۰۱۳ به‌جای پرداخت بودجه نقد، تصمیم گرفت به سپاه پاسداران و سپاه قدس نفت خام بدهد. این تصمیم به دلیل افزایش ناترازی‌های بودجه‌ای دولت تحت تاثیر تحریم‌های غرب بر سر برنامه هسته‌های جمهوری اسلامی، اتخاذ شد. سپاه هم نشان داد که حتی تحت تحریم نیز می‌تواند راه‌هایی برای فروش نفت پیدا کند.
در نتیجه درآمدهای نفتی نظام ایران در سال ۲۰۲۳ به ۵۳ میلیارد دلار رسید، زیرا تولید نفت ایران به ۳.۳ میلیون بشکه در روز رسید که بالاترین میزان از سال ۲۰۱۸ محسوب می‌شد.
چین بزرگ‌ترین خریدار نفت ایران است و بیشتر نفت وارداتی از ایران به پالایشگاه‌های مستقل این کشور می‌رود. سپاه هم شرکت‌های صوری زیادی ایجاد کرده است تا از این طریق تجارت پنهانی خود را با خریداران چینی تسهیل کند.
به گفته یک منبع دخیل در فروش نفت ایران به چین، اکنون درآمد صادرات نفتی ایران تقریبا به طور مساوی بین سپاه و وزارت نفت تقسیم می‌شود. بر اساس این گزارش، سپاه هر بشکه نفت را پنج تا هشت دلار ارزان‌تر می‌فروشد، زیرا خریداران برای خرید نفت از سپاه، که در فهرست گروه‌های تروریستی آمریکا قرار دارد، ریسک بیشتری می‌پذیرند.
یکی از شرکت‌های صوری مورداستفاده سپاه پاسداران شرکت هواکون، مستقر در چین، است. این شرکت که مقام‌های نظامی سابق چین آن را اداره می‌کنند، با وجود اینکه سال ۲۰۲۲ تحت تحریم آمریکا قرار گرفت، همچنان به‌عنوان یک کانال فعال برای فروش نفت سپاه پاسداران به چین عمل می‌کند.
منابع ایرانی و غربی به رویترز گفته‌اند قاسم سلیمانی، فرمانده سابق سپاه قدس که سال ۲۰۲۰ در حمله هوایی ایالات متحده در بغداد کشته شد، یک ستاد مخفی برای فعالیت‌های قاچاق نفت از طریق این مجموعه ایجاد کرده بود که در ابتدا رستم قاسمی، وزیر نفت پیشین ایران، آن را اداره می‌کرد.
NITC که پیش‌تر داراب نامیده می‌شد، اپراتور اصلی تانکرهای نفتی ایران است که حالا برای جابه‌جایی نفت به سپاه پاسداران خدمات مختلفی می‌دهد. این شرکت ماموریت انتقال کشتی به کشتی نفت ایران را به تانکرهای سپاه پاسداران انجام می‌دهد تا نفت خام این کشور به چین منتقل کنند. این‌گونه انتقال یک روش معمول برای پنهان کردن منبع نفتی است که تانکرها حمل می‌کنند.
